Soạn bài “Vĩnh biệt ga Cửu Long” của Nguyễn Huy Tưởng
Dạy
I.Tác giả và tác phẩm
1.Tác giả
Nguyễn Huy Tưởng (1912 – 1960) xuất thân trong một gia đình Nho học, quê ở làng Dục Tú, phủ Từ Sơn, Bắc Ninh (nay thuộc Đông Anh, Hà Nội). Ông sớm tham gia cách mạng, hoạt động tích cực trong các tổ chức văn nghệ do Đảng Lãng mạn điều hành. Nguyễn Huy Tưởng có thiên hướng viết đề tài lịch sử và có những đóng góp xuất sắc cho thể loại tiểu thuyết kịch. Lối viết của ông vừa giản dị, trong sáng, vừa nhân hậu, sâu sắc.
Nguyễn Huy Tưởng đã để lại những vở như Vũ Như Tô (1941), Bắc Sơn (1946), Những người ở lại (1948); kịch bản phim Lũy Hoa (1960); tiểu thuyết Đêm Long Trì (1942), An Tư (1945), Sống mãi với Thủ đô (1961); Biên niên sử Cao – Lạng (1951).
2. Công việc
Vũ Như Tô là vở bi kịch lịch sử gồm 5 hồi viết về một sự kiện xảy ra ở Thăng Long vào khoảng năm 1516-1517, dưới thời Lê Tương Dực. Tác phẩm được Nguyễn Huy Tưởng hoàn thành vào mùa hè năm 1941. Từ một vở ba hồi đăng trên tạp chí Tri Tân năm 1943-1944, Nguyễn Huy Tưởng sửa lại thành vở năm hồi.
Văn bản “Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài” thuộc hồi thứ năm (Cấm Cung) của Vũ Như Tô.
II.Tìm hiểu đoạn trích
Câu 1. Mâu thuẫn được thể hiện trong đoạn văn
Cuộc xung đột giữa phe phản loạn và phe Lê Tương Dực.
Phe nổi dậy bao gồm nhiều nhân vật: dân chúng, thơ ca xây dựng Cửu Trùng Đài; Những nhân vật này đã từng xuất hiện trong các tập phim trước. Trong đoạn trích “Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài”, những nhân vật này chỉ xuất hiện qua lời kể của Đan Thiềm: “Nạn đói nổi lên khắp nơi…dân gian nổi lên cơ cực, những nhân vật này còn hiện ra qua lời kể của người trong cuộc : Thợ xây Cửu Trùng Đài quá nửa theo quân nổi dậy.
Phe chống đối trong triều do Trịnh Duy Sản đứng đầu, sau Trịnh Duy Sản là Ngô Hạch và An Hòa Hầu.
Xung đột ở Màn V lên đến đỉnh điểm và được giải quyết triệt để. Trịnh Duy Sản, Ngô Hạch giết Lê Tương Dực. Đây là mâu thuẫn bị các mâu thuẫn khác chi phối và khuếch đại bởi chúng.
-Mâu thuẫn giữa phe Trịnh Duy Sản với Kim Phượng và các cung nữ:
Trịnh Duy Sản coi Kim Phượng và các cung nữ là phương tiện đi lại của vua Lê Tương Dực nên mâu thuẫn này cũng được đẩy lên cao trào. Kim Phượng và các cung nữ đã lái mối hận đó sang Đan Thiềm và Vũ Như Tô để mong thoát tội, thoát khỏi sự trừng phạt của bọn phản nghịch.
Sự mâu thuẫn trong con người Vũ Như Tô cũng được thể hiện rõ nét. Một bộ phận lớn những người xây dựng Cửu Trùng Đài đã tham gia cuộc nổi dậy vì đói khát và bị áp bức đến mức ngạt thở. Họ căm phẫn triều đình, căm phẫn kiến trúc sư Vũ Như Tô và cả Đan Thiềm. Trong khi đó, Vũ Như Tô mải mê với các tác phẩm nghệ thuật mà quên mất thực tại của lòng người. Cho đến khi khởi nghĩa nổ ra, Vũ Như Tô vẫn cho mình là vô tội, vẫn muốn chứng tỏ lẽ phải, mong thuyết phục được An Hòa Hầu. Đặc biệt, Vũ Như Tô muốn sống chết với Cửu Trùng Đài, bởi ông coi đó là lẽ sống của chính mình. Đây chính là mâu thuẫn giữa con người xã hội và con người nghệ thuật ở Vũ Như Tô.
Các mâu thuẫn trong đoạn trích liên kết chặt chẽ, tác động lẫn nhau và cuối cùng được giải quyết triệt để.
Câu 2. Tâm trạng và diễn biến nhân cách của Vũ Như Tô và Đan Thiềm.
Vũ Như Tô là một nghệ sĩ có nhân cách, có lí tưởng nghệ thuật chứ không phải là người sợ sống sợ chết hay tham danh lợi. Lúc đầu, ông khẳng định thà chết chứ không xây Cửu Trùng Đài cho vua bạo ngược, ông đem của cải quý giá chia cho công nhân. Nhưng khi nhận ra giá trị của nghệ thuật để lại cho thế giới, ông đã quên mất thực tế là người dân đang chết đói; Khi Cửu Trùng Đài được xây dựng, mồ hôi, nước mắt, thậm chí cả máu của họ càng đổ ra nhiều hơn.
Vũ Như Tô càng quyết xây Cửu Trùng Đài thì mâu thuẫn giữa nhân dân với tập đoàn phong kiến thối nát do Lê Tương Dực cầm đầu, trong đó có chính ông, càng gia tăng. Đan Thiềm càng khuyến khích Vũ Như Tô dựng Cửu Trùng Đài thì mâu thuẫn giữa thị dân và nghệ nhân trong Vũ Như Tô càng cao. Khát vọng nghệ thuật của Vũ Như Tô đã khiến bao kiếp người phải chịu gian khổ, khổ cực. Có thể nói, đó là một khát vọng chân chính, nhưng nó đặt không đúng chỗ, lỗi thời và không tính đến giá trị của cuộc sống. Trong việc xây dựng Cửu Trùng Đài, Vũ Như Tô vừa là tội đồ, vừa là nạn nhân. Mâu thuẫn giữa Vũ Như Tô và Đan Thiềm tuy đã được giải quyết nhưng chưa thỏa đáng: Vũ Như Tô bị giết mặc dù trong thâm tâm ông không hề có ý đưa người vào chỗ khốn cùng, khi ông vẫn chưa nhận ra mình. sai lầm.
Câu 3. Vấn đề giải quyết mâu thuẫn trong đoạn văn
Mâu thuẫn giữa quan điểm nghệ thuật trong sáng, cao siêu của muôn đời với lợi ích của nhân dân trong đoạn trích chưa được giải quyết dứt điểm. Điều này được thể hiện ở phần cuối của Người vợ đầy kịch tính. Quần chúng nổi dậy giết Vũ Như Tô, phá Cửu Trùng Đài. Bản thân Vũ Như Tô bị giết vẫn chưa nhận ra lỗi lầm của mình. Vũ Như Tô không đứng về phía Lê Tương Dực nhưng vẫn muốn hoàn thành tác phẩm nghệ thuật. Chính tác giả cũng băn khoăn về kết cục này.
Việc Vũ Như Tô bị giết hàng loạt có lý: nếu Vũ Như Tô không xây Cửu Trùng Đài thì nhân dân đã không lâm vào cảnh lầm than vì bản thân Lê Tương Dực không làm được. Tuy nhiên, hành động giết Vũ Như Tô, phá Cửu Trùng Đài thể hiện sự quá khích. Giá trị nghệ thuật trong tác phẩm và công sức của con người bỏ ra là rất lớn, nếu tác phẩm có thể hoàn thành trong một giai đoạn khác thì sẽ tốt hơn cho nghệ thuật và cho chính con người.
Câu 4. Nét nghệ thuật trong đoạn trích
Đoạn trích thể hiện rất rõ những nét đặc sắc trong nghệ thuật kịch của Nguyễn Huy Tưởng: ngôn ngữ kịch điêu luyện, có tính tổng hợp cao. Tác giả đã dùng ngôn ngữ và hành động để khắc họa tính cách nhân vật.
Đoạn trích cũng thể hiện khả năng dẫn dắt và đẩy xung đột kịch tính lên đến đỉnh điểm của tác giả. Cách giải quyết mâu thuẫn một cách khéo léo.