Soạn bài hành động nói

Dạy

MỘT YÊU CẦU

Hiểu: Nói cũng là một hành động; Căn cứ vào mục đích của hành động nói, có thể chia hành động nói thành các loại như hỏi, trình bày (thông báo, kể, tã lót, đưa ra ý kiến, dự đoán…), điều khiển (thao túng, đe dọa, thách đố). ý thức…), hứa hẹn, bày tỏ tình cảm.

B. TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP HỌC TẬP

I. Thế nào là hành động nói?

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.

(SGK, tập 2, tr. 62)

1. Lí Thông nói với Thạch Sanh mục đích chính là gì? Câu nào thể hiện rõ nhất mục đích đó?

2. Lý Thông có đạt được mục đích không? Chi tiết nào nói lên điều đó?

3. Lý Thông đã thực hiện mục đích của mình bằng phương tiện gì?

4. Nếu hiểu hành động là “việc làm của một người cụ thể nhằm một mục đích nhất định” thì việc làm của Lý Thông có phải là hành động không? Tại sao?

Gợi ý

1.Lý Thông nói với Thạch Sanh mục đích chính là hù dọa Thạch Sanh trốn để cướp của công, tư lợi. Câu văn thể hiện mục đích đó là: Thôi trời còn chưa sáng, trốn ngay đi. Có gì anh lo ở nhà đi.

2. Lí Thông đã đạt được mục đích của mình. Câu văn thể hiện điều này là: Chàng vội từ biệt mẹ con Lý Thông, chỉ về túp lều cũ dưới gốc đa, kiêm chất đốt cho thân.

3. Lý Thông đã hoàn thành mục đích của mình bằng lời nói.

4. Việc làm của Lý Thông là hành động (hành động nói) vì đó là việc làm có mục đích.

II.Một số kiểu hành động lời nói

1. Trong đoạn trích ở phần “Lời nói có hành động gì?”, ngoài câu đã phân tích, mỗi câu còn lại trong lời nói của Lý Thông đều phục vụ một mục đích nhất định. Đó là những mục đích gì?

Các câu còn lại trong lời nói của Lý Thông đều nhằm mục đích nhất định:

-“Con yêu tinh này là của vua nuôi đã lâu” dùng để trình diện.

“Bây giờ bạn giết nó, bạn chắc chắn sẽ bị yêu cầu chết” được sử dụng như một lời đe dọa.

“Tôi có việc phải lo ở nhà” được dùng để hứa hẹn.

2.Nêu các hành động được nói đến trong đoạn trích sau và cho biết mục đích của từng hành động.

(SGK, t.2, tr. 63)

Gợi ý

-Trong lời nói của Tí có những câu: “Thế lần sau con ăn ở đâu?”, “Mẹ bán con chắc không?”, “Mẹ không cho con ở nhà nữa à?”. là những câu dùng để đặt câu hỏi: “Mẹ kiếp cái thân mình thế này!”, “Trời ơi!…”. dùng để bộc lộ cảm xúc.

– Câu nói của chị Dậu: “Ta ăn cơm nhà ông Nghị ở thôn Đoài”. dùng để báo cáo.

3. Liệt kê các loại hành động lời nói mà em đã biết qua phân tích hai đoạn trích trong phần “Hành động lời nói là gì?” và phần “Một số kiểu hành vi lời nói thường gặp”.

Gợi ý

Các loại hành vi lời nói: trình bày, đe dọa, hứa hẹn, yêu cầu, bộc lộ cảm xúc.

PHẦN THỰC HÀNH

Bài tập 1. Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì? Xác định mục đích của hành động nói được thể hiện bằng một câu trong bài và vai trò của câu đó trong việc thực hiện mục đích chung đó.

Gợi ý

Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích: khuyến khích các tướng sĩ học tập binh thư, luyện tập cung kiếm để đánh giặc; khơi dậy lòng yêu nước trong các tướng sĩ.

Câu ví dụ: “Ta thường quên cơm, nửa đêm vỗ gối; ruột đau, nước mắt đầm đìa; giận chưa lột da, nuốt gan uống cạn máu kẻ thù của tôi.” Câu này dùng để bộc lộ cảm xúc, nó góp phần thực hiện tốt vai trò tác động đến tình cảm, nhận thức của tướng.

Bài tập 2. Chỉ ra các hành động nói và mục đích của từng hành động nói trong các đoạn trích sau:

(SGK, t.2, tr. 64)

Gợi ý

Một)

-Chú của bạn có khỏe không? Mục đích của hành động nói là để hỏi.

-Cảm ơn anh nhà em vẫn cảnh giác như thường. Nhưng nhìn vào tâm trí, nó vẫn còn rất thô, như thể nó vẫn còn rất mệt mỏi. Mục đích của hành động lời nói của cả hai câu là để trình bày.

-Này, bảo nó trốn chỗ nào trốn đi. Mục đích của nói là để kiểm soát.

-Nhưng cứ nằm đấy, có khi họ đến sưu tập, nếu không họ sẽ đánh đập trói lại thì khổ. Người ốm yếu như thế, nếu phải đánh nữa thì mấy tháng mới hoàn hồn. Mục đích của hành động lời nói của hai câu là để trình bày.

Vâng, tôi cũng nghĩ như bạn. Nhưng để cháo nguội, tôi cho người nhà ăn vài hớp trước. Ăn chay từ sáng hôm qua đến giờ. Mục đích của hành động nói trong ba câu là để trình bày.

-Vậy anh phải giục nó mau ăn đi, người ta sắp kéo vào rồi! Mục đích của nói là để kiểm soát.

b)

Ý định của Đức Chúa Trời là giao phó cho anh ta những công việc vĩ đại. Mục đích của hành động nói là trình bày.

-Chúng con nguyện đem máu thịt của mình cùng với thanh thánh kiếm này để báo đáp Tổ quốc! Mục đích nói là để hứa hẹn.

c)

– Anh Vàng mất rồi thầy ạ! Mục đích của hành động nói là trình bày.

– Anh có bán không? Mục đích của hành động nói là để hỏi.

-Đã bán! Họ vừa bị bắt. […]. Mục đích của hành động nói là trình bày.

-Vậy là bị bắt à? Mục đích của hành động nói là để hỏi.

-Chết tiệt…Thầy!…Nó có biết gì đâu! Mục đích của hành động lời nói trong ba câu là để bộc lộ cảm xúc.

-Nó thấy tôi gọi lập tức chạy lại vẫy đuôi mừng rỡ. Tôi cho nó ăn cơm. Đang ăn thì Mục trốn vào nhà, ngay sau lưng, tóm lấy hai chân sau, lật ngược người lên. Mục đích của hành động nói của những câu này là để trình bày.

Bài tập 3. Đoạn trích sau có ba câu chứa từ hứa. Xác định kiểu hành động nói được thực hiện trong mỗi câu đó.

(SGK, t.2, tr. 65)

Gợi ý

Mặc dù tất cả các câu đều có từ hứa, nhưng không phải tất cả các câu đều thực hiện hành động hứa.

Câu “Anh phải hứa với em là không bao giờ để hai đứa ngồi xa nhau nhé” và câu “Anh xin hứa.” có mục đích nói điều khiển; câu: “Tôi hứa.” là có Mục đích nói là để hứa hẹn.