Dạy

ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

MỘT YÊU CẦU

-Hiểu ý nghĩa của bài thơ: từ việc trải qua gian khổ mà rút ra bài học về lẽ sống, về con đường cách mạng – vượt qua gian khổ sẽ đến thắng lợi vẻ vang..

-Cảm nhận được cảm hứng nghệ thuật của bài thơ tứ tuyệt: rất giản dị, tự nhiên mà chặt chẽ, mang ý nghĩa tư tưởng sâu sắc.

B. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP

Câu 1. Đọc kĩ phần phiên âm, dịch nghĩa, dịch nghĩa, chú thích để hiểu nghĩa các câu thơ.

Gợi ý

Bài thơ dịch hay, sát nghĩa với nguyên tác. Tuy nhiên có chỗ lời văn không được nguyên bản như bản gốc:

-Bản gốc là thể thơ lục bát, bản dịch là thể thơ lục bát. Thân lục giác mềm mại, uyển chuyển tự nhiên nhưng mất đi vẻ gân guốc, cứng cáp của thân mất ngôn ngữ.

-Câu đầu tiên của ban dịch thơ: Có đi đường mới biết khó giữ nguyên thông điệp: “Tàu Lộ Tài Trí Tử Lữ” (Đi đường thì bôn ba). mới biết đường khó). Do đó, hiệu quả thẩm mỹ bị giảm đi đôi chút.

-Chong San (trong Trung San Dang Dau Cao Phong Hau) có nghĩa là từ dãy núi này sang dãy núi khác, dịch là núi cao, không gần lắm.

Câu 2. Tìm hiểu bố cục của bài thơ. (Gợi ý: dựa vào mô hình kết cấu của tứ tuyệt Đường luật – khai, bổ, chuyển, hợp – đã biết ở hạ lưu; chú ý mối quan hệ lôgic giữa các câu thơ và vị trí của câu thứ ba.)

Gợi ý

Bài thơ được kết cấu theo thể thơ Đường luật, cụ thể gồm bốn phần: khai (mở đầu), thừa (nâng cao, triển khai ý khai, chuyên (chuyển ý), tổng hợp (tổng hợp) với tứ dòng trong bài thơ này:

Câu 1: Có đi đường mới biết gian nan.

Câu 2: Núi nối tiếp núi,

Câu thứ ba: Khi đã vượt qua muôn trùng núi non đến đỉnh cao chót vót.

Câu thứ tư: Nước non ngàn dặm thu trong tầm mắt.

Bài thơ có hai lớp nghĩa: nghĩa đen ở bề nổi và nghĩa bóng ở bề sâu.

Câu thứ ba có vị trí quan trọng, nó kết thúc bài nói về sự gian khổ của người đèo bòng, chuẩn bị chuyển sang ý mới: khẳng định khi lên đến đỉnh sẽ được hưởng hạnh phúc.

Câu 3. Việc sử dụng phép đối trong bài thơ (cả trong chữ Hán và trong bản dịch thơ) có hiệu quả như thế nào?

Gợi ý

Trong phiên âm chữ Hán, bài thơ có những ám chỉ như “khủng bố”, “chung san”; Trong bản dịch thơ có ám chỉ “núi cao”. “Đường Tàu” được lặp lại để làm nổi bật ý thơ: đi đường, nhất là đi đường núi, thật là gian nan, vất vả. Ai đã từng trải qua, từng chiêm nghiệm thì mới thấm thía. Sự lặp lại mang đến cho câu thơ một giọng điệu đầy cảm xúc, đáng suy ngẫm và gợi ý một ý nghĩa sâu sắc hơn vượt ra ngoài hành trình leo núi. “Chong San”, “núi cao rồi núi cao” diễn tả những vất vả, gian khổ theo đó mà chồng chất, gần như không dứt. Bài thơ còn gợi ý nghĩa sâu sắc; con đường yêu sách, con đường cách mạng còn nhiều gian khổ và lâu dài.

Câu 4. Phân tích câu 2 và câu 4 để làm rõ nỗi vất vả của người vượt núi và niềm vui của kẻ đứng trên cao ngắm cảnh. Hai câu thơ này ngoài ý nghĩa miêu tả thì không có hàm ý gì khác?

Gợi ý

Câu thơ thứ hai miêu tả những gian khổ triền miên của người leo núi. Nghệ thuật điệp âm chồng lớp (lớp núi) và chữ phải (la) góp phần làm nổi bật, nhấn mạnh và làm sâu sắc thêm ý thơ. Câu thơ như có bóng dáng của một nhân vật trữ tình – người tù cách mạng Hồ Chí Minh. Anh đã trải qua bao lần vượt qua những cung đường núi đầy gian khổ. Từ sự thấu hiểu sâu sắc về vô vàn gian khổ của những người đi sơn cước, Người trăn trở về con đường cách mạng, con đường sống.

Trong thơ Đường, câu thơ thường có vị trí riêng, nổi bật, có khi đột ngột vọt lên làm thay đổi cả mạch thơ. Câu thơ thứ ba trong bài thơ là câu bề thế, tiếp nối hai phần nội dung của bài thơ. Hai câu đầu là cái nồi bao gian khổ của cuộc hành trình, sự nối tiếp của núi, đến câu thứ ba, mạch thơ chuyển sang một hướng khác: gian nan đã qua, đã lùi bước, em leo lên đỉnh núi . Leo đến đỉnh núi cao chót vót là quãng thời gian gian khổ nhất và cũng là lúc hết khó khăn, người leo núi đứng ở đỉnh cao nhất, ung dung thưởng ngoạn cảnh núi non. La vĩ đại đang bày ra trước mắt. Như vậy, gian khổ của người leo núi tuy chồng chất, triền miên nhưng không phải là vô tận, và hành trình gian nan bất tận ấy không phải là cái cớ. Câu thơ còn mang ý nghĩa triết lí sâu sắc: đường đời (sự nghiệp cách mạng) có muôn vàn khó khăn, gian khổ, nhưng khi quyết tâm vượt qua thì sẽ có được niềm vui, hạnh phúc lớn lao.

Câu 5. Theo em, đây là bài thơ tả cảnh hay kể chuyện? Tại sao? Nêu ngắn gọn ý nghĩa của bài thơ.

Gợi ý

Bài thơ mượn việc tả cảnh núi non, kể chuyện đường núi nhưng thực chất bài thơ này nhằm nêu bật một sự thật về con đường đấu tranh cách mạng.

Bài thơ có hai lớp nghĩa. Hạng người nổi tiếng cho rằng vé đi đường núi: người đi đường khó vượt qua hết lớp núi này đến lớp núi khác, nhưng lên đến đỉnh thì thu vào tầm mắt cả ngàn núi sông. Tầng ẩn mang ý nghĩa triết lí về con đường đấu tranh cách mạng.