Phân tích truyện ngắn Cô bé bán diêm của Andersen

Dạy

Tuổi trẻ của chúng ta, ai đã từng cắp sách đến trường hẳn đều biết đến H.C Andersen, nhà văn viết truyện thiếu nhi nổi tiếng thế giới. Ông là nhà văn Đan Mạch sống và viết ở thế kỷ 19 (1805-1875). Độc giả khắp nơi trên thế giới đã rất quen thuộc với các tác phẩm của ông như Nàng tiên cá, Đàn thiên nga, Bộ quần áo mới của Hoàng đế, Cô bé bán diêm, v.v. người nghèo và niềm tin, khát khao rằng những gì tốt đẹp nhất trên đời này sẽ thuộc về con người. Truyện Cô bé bán diêm đưa người đọc vào khung cảnh một đêm giao thừa lạnh giá ở Đan Mạch và Bắc Âu hơn trăm năm trước. Cô bé ấy nhà nghèo, mồ côi, bà ngoại vừa mất, cha sai cô đi bán diêm kiếm từng đồng xu nhỏ để dành dụm. – Suốt tỉ ngày cuối năm, đến giao thừa, chị không bán được que diêm nào. Vừa đói vừa lạnh, em bé thu mình trong góc tòa nhà lớn để… mơ, mơ. Những khát vọng tuổi thơ ấy cứ mãi sáng ngời, đẹp đẽ biết bao, kỳ diệu biết bao, đau thương biết bao! Để thể hiện điều này, nhà văn đã xây dựng những hình tượng đối lập, thực và ảo, mộng và thực đan xen, tranh chấp với nhau, hấp dẫn người đọc…

Phần mở đầu của tác phẩm (phần này không có trong đoạn trích SGK Ngữ văn 8) miêu tả rõ cảnh ngộ của cô bé bán diêm với những nét tương phản rõ rệt: “Trời đông lạnh, tuyết rơi”, nhưng “đầu trần , cô gái chân trần” bỏ đi. Bên ngoài trời lạnh và tối nhưng “cửa sổ nhà nào cũng sáng đèn”. Cô bé “đói”, cả ngày không ăn uống gì mà “phố nồng nặc mùi ngỗng quay”… Những chi tiết tương phản ấy khiến người đọc thấy hoàn cảnh của em bé thật đáng thương và đáng thương. Cái lạnh, cái đói, công việc mưu sinh dày vò, hành hạ tôi. Tôi lạnh lẽo, khổ sở, có lẽ còn khổ sở hơn khi thấy nhà nào cũng sáng đèn. Tôi đã đói, có lẽ còn đói hơn khi ngửi thấy mùi ngỗng quay…

Đến đoạn trích trong SGK, từ câu mở đầu “Cửa nhà nào cũng sáng trưng ánh đèn…” đến câu “…tay em lạnh cóng”, người đọc thấy ngay cảnh ngộ của cô bé. . Ngày xưa “khi bà tôi vinh hiển còn sống”, “được đón giao thừa trong ngôi nhà thân yêu… dây thường xuân bao quanh, tôi đã sống những ngày ấm áp”. Giờ đây, giữa đêm giao thừa này, “tôi ngồi co ro một góc tường, càng lúc càng lạnh”… Đó cũng là hai hình ảnh tương phản giữa hiện tại và quá khứ. Ngày xưa cô sống sung sướng bao nhiêu thì bây giờ lại cô đơn bấy nhiêu mồ côi. Cả nhà, chỉ có bà nội là người yêu thương tôi nhất, là chỗ dựa tinh thần vững chắc nhất, giờ không còn nữa. Trước, đêm giao thừa tôi được quây quần trong nhà, giờ một mình ra đường sống. Tưởng tượng hình ảnh cô gái điếm mồ côi, đau khổ giữa đêm giao thừa, tôi chợt nhớ đến mấy dòng trong bài Mồ côi của Tố Hữu:

Con chim non tung cánh

Tìm kiếm một tổ

Xung quanh khu rừng cô đơn

Lượn dưới mưa..

Hoàn cảnh của đứa trẻ Đan Mạch đêm giao thừa vẫn phải mưu sinh tuy có khác với hoàn cảnh của đứa trẻ Việt Nam mồ côi đi tìm mẹ, nhưng đọc văn, nhớ thơ, tưởng tượng số phận của hai mảnh đời tuổi thơ ấy, ai vô tâm, rơi nước mắt!

Phần thứ hai của câu chuyện, từ câu “Ôi chao! Giá thắp một que diêm…” đến “Họ đã đến bái lạy Chúa”, kể về những lần cô bé quẹt diêm để thắp lửa, thắp sáng lên ước mơ và khát vọng của mình. Ở phần này, những hình ảnh đối lập và tương phản càng trở nên gay gắt, thực và ảo, đời và ảo không ngừng hiện ra, đan xen, tranh chấp, vươn dần lên, bay cao… Cô bé đánh que diêm đầu tiên: cứ như là sáng như than hồng. Cô ấy dường như đang “ngồi trước một lò sưởi bằng sắt với những bức phù điêu bằng đồng sáng bóng … Ngọn lửa vui mắt và tỏa ra hơi nóng dịu dàng”. Nhưng, tôi vừa duỗi chân ra thì “lửa tắt, lò sưởi biến mất”. Niềm vui của tôi cũng không còn nữa. Tôi thẫn thờ nghĩ đến công việc bán diêm và những lời trách mắng của bố. Cô gái đánh que diêm thứ hai: “Bức tường biến thành một bức màn vải màu, bàn ăn đã dọn sạch sẽ, khăn trải bàn trắng tinh, trên bàn bày đầy bát đĩa sứ quý giá, thậm chí còn có một con ngỗng quay… con ngỗng nhảy ra khỏi đĩa và cõng dao nĩa trên lưng, đi về phía đứa bé.” Nhưng trận đấu đã diễn ra. Trước mặt tôi chỉ là những bức tường dày và lạnh. Đường phố vắng tanh. Những người qua đường vội vã hoàn toàn thờ ơ với tôi. Em bé cố gắng tìm lại ngọn lửa để sưởi ấm, xua tan bóng tối và giá lạnh. Tôi thắp que diêm thứ ba: Một cây thông Noel xuất hiện, “Cây này to hơn và trang trí công phu hơn cây năm ngoái tôi nhìn thấy qua cửa sổ của một thương gia giàu có. Hàng nghìn ngọn nến cháy sáng rực rỡ….”. Nhưng trận đấu đã diễn ra. Tất cả các ngọn nến đều bay lên, lên mãi, rồi biến thành những vì sao trên bầu trời. Từ trận đấu đầu tiên đến trận đấu thứ hai, thực tế đã xóa tan những tưởng tượng của đứa trẻ. Nhưng đến ngọn nến thứ ba, dường như dấu hiệu ước mơ đã trỗi dậy, cố gắng vượt qua thực tại. Vì vậy, sau khi que diêm tắt, em bé nhìn thấy tất cả các ngọn nến đều bay lên, biến thành những vì sao trên bầu trời. Dường như cậu bé dans nhìn lên các vì sao và rồi nhớ đến người bà thân yêu của mình. Tôi đốt ngay que diêm thứ tư thì… bà tôi xuất hiện. Tôi sung sướng hét lên, nói chuyện với cô ấy, van xin cô ấy cho tôi đi “cho tôi về nhà với cô ấy”. Có thể đến giờ phút này, cô gái đáng thương ấy đã mất sức, sức cùng lực kiệt, “gục ngã bên bức tường đóng băng. Em lịm dần, lịm dần và trôi vào giấc mộng đẹp. Diêm tắt. Hơi ấm vụt tắt, “ảo ảnh” biến mất, nhưng em bé tỉnh dậy, như ngọn lửa chưa kịp tắt, em quên hết thực tại phũ phàng, quên nhiệm vụ bán diêm, quên lời quở trách. Những que diêm trong bao được thắp lên, nối ánh sáng, sáng như ban ngày. Em bé thực sự đang sống trong một giấc mơ kỳ lạ. Em thấy “bà tôi cao lớn và xinh đẹp… Bà cụ nắm lấy tay tôi, rồi hai bà chúng bay cao bay xa, không còn đói rét, không còn nỗi buồn đe dọa chúng nữa…” Rõ ràng, mỗi lần châm diêm và thắp lửa, cô bé đói khát ấy lại có những ước mơ, khát vọng. với tuổi thơ hồn nhiên, nhân hậu, cuộc sống đầy đủ về vật chất, hưởng thụ những thú vui tinh thần, sống trong một gia đình hạnh phúc, yên ấm, được bà ngoại – người thân yêu nhất cưng chiều, chăm sóc. Đó cũng là những ước mơ, nguyện vọng chính đáng, vĩnh cửu của trẻ em nói riêng và của mọi người nói chung. Thể hiện khát vọng, ước mơ của một em bé cụ thể trong câu chuyện này, hẳn nhà văn Đan Mạch đã có một khát khao cháy bỏng để em bé và mọi người, trước hết là trong cuộc sống nghèo khổ, vượt qua những thực tế của cuộc sống. điều kiện kinh tế khắc nghiệt để vươn tới cuộc sống ấm no, hạnh phúc, cơm no, áo ấm, được yêu thương chăm sóc. Mỗi khi đứa trẻ thắp lên một que diêm, dường như ngọn lửa niềm tin yêu, khát vọng trong lòng nhà văn lại bùng cháy, thắp lên, cổ vũ con người, thôi thúc con người…

Nhưng thực tế phũ phàng – thực tế cuộc sống ở Đan Mạch vào giữa thế kỷ 19, khi nhà văn viết tác phẩm này và thực tế ngày nay của nhiều người.

đất nước nghèo khó trên trái đất, đã xóa đi ước mơ của em bé bán diêm và bao người dân nghèo khác. Vì vậy, khi đứa bé được đoàn tụ với bà ngoại cũng là lúc bà qua đời. Kết thúc tác phẩm, từ câu “Sáng hôm sau…” đến câu cuối kể về cái chết của cô bé bán diêm. Từ những dòng trôi chảy, trong sáng, lãng mạn ở cuối đoạn trên, đến đoạn này, câu chữ có vẻ nặng nề, nhẹ nhàng, mang âm điệu buồn. Có buồn, có yêu, nhưng không có buồn mà vẫn trong trẻo, ấm áp hệt như ánh sáng và hơi ấm của ngày đầu năm. “Tôi chết vì lạnh vào đêm giao thừa.” Cho đến những dòng cuối cùng của tác phẩm, nhà văn vẫn sử dụng những hình ảnh đối lập, tương phản rất độc đáo. Giữa ngày đầu năm hứa hẹn những mầm sống mới, một em bé đã qua đời. Người chết trong băng từ đêm khuya mà đến rạng sáng má vẫn hồng, môi “mỉm cười”. Ai cũng bảo nhau: “Chắc nó muốn ủ ấm”, một việc làm bình thường, nhưng thực sự em bé đã sống những giây phút kỳ diệu, giữa khung cảnh “huy hoàng khi hai em bay lên đón những niềm vui đầu đời”… Miêu tả “một cảnh bi đát” về cái chết của cô bé bán diêm, ngòi bút của Andessen vừa thực vừa mộng. Trên thực tế, đứa bé đáng thương đó đã chết. Nhưng đây là cái chết đẹp, thân xác đã chết nhưng tâm hồn và khát vọng của bé vẫn sống, sống trên đôi má hồng, trên môi cười, sống trong bức tượng huy hoàng và cùng mẹ bay đón năm mới. . Nói đến cái chết, người ta thường nghĩ đến bi kịch. Nhưng viết về cái chết của cô bé bán diêm như thế, tác phẩm của Andersen là một vở kịch lạc quan. Rõ ràng, đến những dòng cuối của bài thơ, tình yêu thương, lòng thủy chung và khát vọng những điều tốt đẹp nhất cho con người trong trái tim của nhà văn Đan Mạch – người kể chuyện cổ tích nổi tiếng ấy đã thấm đẫm tinh hoa nhân văn, nhân đạo.

Có thể nói, Andersen “đã biết khám phá những khía cạnh kỳ diệu, bất ngờ của những sự việc giản dị đời thường, đưa chúng vào thế giới thần thoại thơ mộng, nhưng vẫn giải quyết chúng theo những quan niệm tiến bộ về đời sống, xã hội”. Truyện Cô bé bán diêm có nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, đan xen giữa thực và ảo, với những chi tiết tương phản, diễn biến hợp lý, truyền cho ta niềm cảm thương đối với một em bé bất hạnh, bị lay động. khơi dậy trong ta tình yêu thương, niềm tin vào con người, nhất là những con người dù phải đối mặt với những khó khăn, thử thách trong cuộc sống mà vẫn không ngừng mong muốn, vươn tới những điều tốt đẹp nhất.