Dạy

Đề bài: Phân tích – Bình luận đoạn trích Bàn về việc học (trích Hộ pháp học) của Nguyễn Thiếp.

Phân công

Như chúng ta đã biết, “Bàn chí học” chỉ là một đoạn trích trong bài ca dao đề cập đến nhiều vấn đề trong việc chấn hưng nhà nước mà Nguyễn Thiếp gửi cho vua Quang Trung vào tháng 8 năm 1791. Vì chỉ với tư cách là một thành tố trong hệ thống nên nghị luận của học chỉ có ý nghĩa độc lập tương đối khi đặt trong tổng thể. Tuy nhiên, do cách nghĩ đúng đắn, do cách lập luận chặt chẽ, lời văn không coi trọng hoa mỹ tu từ mà coi trọng tính xác thực cụ thể, đoạn trích vẫn thể hiện một tư tưởng lớn về mục đích của con đường học vấn. Từ đó có cách học phù hợp: khoa học và thực tiễn dẫn đến hiền tài, có ích cho việc tu thân, tích cực đóng góp cho sự hưng thịnh của đất nước. Tư tưởng lớn đó được thể hiện trong một đoạn văn lập luận, tuy lượng chữ không dài nhưng vẫn quán triệt các nguyên tắc cơ bản của bài văn nghị luận.

Đầu tiên.Trong phần bàn về vấn đề học tập, tác giả không bàn về lý do học (nguyên tắc) mà tập trung vào một khía cạnh: học để làm gì? (mục đích). Là vì: “Ngọc không mài thành vật; vô học không biết Đạo”. Nhưng tôn giáo đó là gì? Đó là mục đích của việc học. Theo tác giả “Đạo là cách đối xử hàng ngày của con người”. Đạo dạy con người về các mối quan hệ: hẹp với bản thân, trong gia đình, rộng ra ngoài xã hội. Mối quan hệ đó trong khuôn khổ của xã hội phong kiến ​​cũng không nằm ngoài quan niệm “tam cương”, “ngũ thường” quen thuộc. Tóm lại, học trước hết là học để làm người, học để “lập đức” cho mình, để “lập công” tức là cống hiến tài năng của mình cho xã hội. Đó là nền tảng của “khoa học chính trị”, là cơ sở của một nước mạnh, dân giàu, xã hội thái bình và thịnh vượng. Cách nhìn của tác giả về đoạn văn có tầm nhìn chiến lược lâu dài vì nó động chạm đến sự an nguy của xã tắc (tức là đất nước).

2.Trong phần giải quyết vấn đề, tác giả nêu lên hai luận điểm lớn nhằm một mặt phê phán lối học sai lầm hiện nay, mặt khác đòi khôi phục lại lối học chân chính mà các nguyên tắc và mục đích xã hội đã xác định từ xa xưa. .

Một)Điểm thứ nhất, tác giả nêu lên một cách vắn tắt ba điểm: học chính trị đã bị mai một, có biểu hiện lệch lạc, tác hại của học đó là nghiêm trọng đến mức “nước mất nhà tan”. Trong hệ thống lập luận theo cấu trúc: nguyên nhân (cause) effect (hiệu ứng), đoạn văn nhấn mạnh những biểu hiện đáng buồn của việc học ngày nay trên hai phương diện: đi học và lao động ngoài xã hội. đánh giá người đỗ (bằng học) cả về đạo đức và tài năng. Vì mục đích học của người học sai, đánh giá không đúng thì hậu quả sẽ dẫn đến tai họa khó lường. Cái sai của người đi học là không ham thực đức, thực tài, học không phải để “lập đức”, “ lập công” mà chỉ để “ cầu danh lợi”. Cái sai ở đây là cơ bản: sai về mục đích, nó biến cái học chân chính, có ý nghĩa xã hội thiêng liêng thành một nấc thang danh lợi tầm thường, cái học chỉ dành cho cá nhân, gia đình. sự nhỏ bé của mình (vinh dự, phú gia). Mục đích học sai nên cách học cũng sai: không xử lý dùi mài kinh sử để nắm bắt tri thức khoa học, đạo lý của thánh hiền, thay vào đó chỉ là cách học “hình thức”. Học chính thức là một phương pháp học máy. Học văn (bán) có thể thuộc lòng bài văn mà không cần hiểu nghĩa văn bản, chỉ cố làm cho đúng, thi đậu. Những người học hành đỗ đạt như vậy trở thành trụ cột của bộ máy hành chính nhà nước, nguy hiểm của nó sẽ dẫn đến đâu? Uy tín của họ, sự tồn tại của họ là do con ở trên (như vua, chúa) thiếu đức và tài thực sự, chỉ biết chui rúc và xu nịnh. Họ là những kẻ xu nịnh. Còn cách đánh giá, người có chức, có quyền, cầm cân nảy mực trên bình diện quốc gia là vua, mà “trời trọng nịnh thần” thì thói “hủ tục”, “thô tục” mới là bỉ ổi. tồn tại, thậm chí độc đoán, lộng hành, kéo bè hãm hại lẫn nhau. Cái logic tất yếu xảy ra là nhà tan, nước mất: “Nước mất, nhà tan vì những điều tồi tệ này”. Sức hấp dẫn khó cưỡng của lý luận nằm ở chính lý luận bởi tính khách quan khoa học của nó.

b)Ở điểm thứ hai: khôi phục mục đích “làm chính trị”, tác giả không nhắc lại mục đích học nữa, vì nó đã được xác định ngay từ đầu. Đây là hiện tượng chìm quan điểm trong tranh luận. Vì thế, nếu vô tình người đọc sẽ cảm thấy như hụt hẫng, thiếu vắng một điều gì đó mà lẽ ra phải có. Thay vì nhắc lại mục đích thực sự của việc học (vì không cần nhắc lại lần thứ hai), tác giả cần làm sống lại trên cơ sở đó. Cuộc phục hưng vĩ đại và cấp bách được nhìn từ hai cấp độ: chiều rộng và chiều sâu. Về chiều rộng: cần mở rộng thêm trường lớp, bằng nhiều hình thức, ở mọi nơi, tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho người dân đi học. Quan điểm mà bây giờ người ta gọi là xã hội hóa giáo dục có hai cái lợi (mà tác giả không nói rõ): một là nâng cao dân trí, hai là tuyển chọn nhân tài. Đó là sự dồn nén của “chính trị”.

Điều quan trọng nhất trong lập luận thứ hai này là sửa sai và sửa sai cách học (phương pháp học). Nguyên tắc đầu tiên trong học tập là nguyên tắc điều độ, học phù hợp với đối tượng, học từ thấp đến cao. Đó cũng là theo hệ thống: “Lúc đầu học tiểu học lấy gốc, học đến tứ thư, ngũ kinh, sử sách”. Với quan điểm về hệ thống học tập trên, tác giả quan tâm đến cấp độ đầu tiên khi người học đến trường. Phải chăng tác giả với tầm nhìn xa trông rộng đã nhìn ra đại nghĩa, gốc rễ từ hạt mầm đầu tiên gieo từ đó cây đức, cây tài mai sau? Nguyên tắc thứ hai của học gọn, súc tích “Học rộng rồi tóm gọn, tùy theo học mà hiểu”, thực ra có hai ý nhỏ (mỗi ý nhỏ này có thể diễn đạt thành một quan điểm). lớn trong các trường hợp khác). Trước hết phải học rộng, học nhiều nhưng phải chủ động: học gì cho vững. Để nắm kiến ​​thức một cách chắc chắn, không có cách nào khác hơn là tổng kết lại, tức là chắt lọc, chọn cái chính và biến nó thành nhận thức, thành trí tuệ của chính mình. Ở đây, tóm tắt không có nghĩa là ngắn, mà là chọn lọc. Muốn chọn giới có quan điểm riêng. Đó là học thực sự. Nhưng đó mới chỉ là một nửa ý nghĩa của thao tác “tóm tắt”. Nửa sau của quá trình nhận thức, trong việc lĩnh hội kiến ​​thức cho bản thân, lại càng quan trọng: “học” để “hành”, “học để làm”: đây là mục đích cuối cùng của việc học. . Học nhiều mà chỉ thuộc lòng sách vở, thụ động trong sách vở thì dù có học đến mấy cũng chỉ là “mọt sách” làm sao ứng dụng vào đời sống, có ích lợi gì cho ai? Nhà thơ Nguyễn Khuyến cũng thấm thìa rút ra từ việc học một bài dạy con: “Trư thừa trường khả dĩ” (Ngày xuân dạy con), phải chăng cũng đồng quan điểm với tác giả đoạn văn? “Bàn về điển tích” mà chúng ta đang phân tích ở đây? Học như phép mà Nguyễn Thiếp đề ra thật là bổ ích. Lời khẳng định này có dạng vừa hy vọng, vừa băn khoăn: “Hạnh phúc thay, chỉ có người tài mới làm nên công trạng”. Chính từ một ước mơ tha thiết, tha thiết mà sự nghiệp chưa chắc thành hiện thực, bởi học hành, hàn lâm, tuy nói vậy, nhưng vẫn rất khó! Chân thành là mặt chủ quan, còn kết quả là mặt khách quan ngoài ý muốn, cũng mới bắt đầu. Tuy nhiên, dù tâm trạng không ít lo lắng nhưng vẫn còn nhiều sự tự tin. Và kết quả mà tác giả chờ đợi là gieo hạt nào cũng thành cây, sự học sẽ gặt quả ngọt: “Đạo có công thì dân lành, dân lành thì triều đình đứng vững”. và thế giới sẽ thịnh vượng.” . Kết quả này hoàn toàn ngược lại với mục đích học và học theo kiểu “cầu danh, lợi” trên.

Kế sách mà La Sơn Phu Tử dâng lên vua Quang Trung thực sự là những lời tâm huyết xuất phát từ lợi ích quốc gia dân tộc, vì sự nghiệp trị quốc an dân. Tầm nhìn đó có chiều rộng và chiều sâu của một chiến lược dài hạn không thể thực hiện trong ngày một ngày hai. Vua Quang Trung coi tác giả như người quen mới vào Phú Xuân bàn việc quốc sự. Rất tiếc, thời đại mà Quang Trung mở ra chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, nên chương trình phục hưng vẫn còn dang dở. Dù sao, những quan điểm của Nguyễn Thiếp vẫn là những viên gạch đầu tiên vững chắc trong nền tảng lý luận của sự nghiệp giáo dục và đào tạo nước nhà.