Chứng tỏ qua việc nhân hóa hình ảnh con hổ bị nhốt trong cũi sắt, nhà thơ Thế Lữ đã thể hiện tâm trạng của mình và cũng là tâm trạng chung của những người dân Việt Nam đang đứng trước cảnh nước mất nhà tan.

Dạy

Trước hết, con hổ trong tình trạng “nằm trong cũi sắt” nhưng “gặm nhấm nỗi hận”, đau đớn tê tái vì “thất bại, nhục nhã và tù đày”. Con hổ ý thức được nỗi bất hạnh của mình khi trở thành một “trò chơi sang chảnh, một món đồ chơi”. Nỗi đau như được nhân lên gấp bội khi xếp chung hàng với những chú “gấu điên” và “đôi beo vô tư sổng chuồng”. Thái độ của con hổ vì thế là khinh thường: “Khinh lũ kiêu căng ngu dân – Ngước mắt lên mà giễu rừng thiêng”. Từ “khinh” được nhấn mạnh bằng từ “lũ” – “lũ người”. Từ “lũ” mang trong nó sắc thái khinh miệt, coi thường, phủ nhận. Phép so sánh tương phản được thúc đẩy bởi từ “căng” – một động tác dùng nhiều lực đi đôi với “mắt con” như một sự tương phản: “mắt con ngước lên” đối lập với “linh hồn” rừng rú”. “Mắt nhỏ” cụ thể, cân đo đong đếm được, nhưng “huyền diệu” thì không (chưa nói đến sự vĩ đại, phi thường, dữ dội của “rừng thẳm”) Đoạn thơ cho thấy nỗi đau thìa của hổ khi bị giam trong “chuồng sắt”. ý thức càng trở nên sâu sắc hơn ở đoạn 4. Nó trở thành “nỗi uất ức ngàn lần” trước “cảnh tu sửa, tầm thường, giả dối – Chăm hoa, cắt cỏ, đường bằng, cây cỏ”; trước những hình hài nhân tạo mà con người đã tạo ra thành núi, sông, suối nhân tạo: “Dải nước đen giả, không chảy – Len lỏi dưới nách gò thấp”.Hơn nữa, để tạo cảnh rừng già, người ta dựng: “Một vài lộc vừng. lá dịu dàng, không huyền bí – Cũng học bắt chước hoang vu – Của chốn cao vời vợi ngàn năm”. Giọng điệu của con hổ ở đây là mỉa mai, giễu nhại (“dải đen nước giả suối”, “lông nách”,…); giọng điệu trách móc, nhấn mạnh sự giả dối, ngờ vực, bắt chước. Tất cả những tác phẩm mà con người làm ra trong sở thú chỉ là những thứ tầm thường so với nơi “nghìn năm cao tối tăm”. Sự so sánh được thực hiện thông qua sự đối lập giữa cái hiện tại ngắn ngủi, mong manh, “tầm thường”, “cảnh vật bất biến” và cái vĩnh hằng “cao siêu, âm u”. Điều trớ trêu nhất về giọng điệu của con hổ là mọi người nghĩ rằng những gì nó tạo ra có thể sánh ngang với những điều kỳ diệu của tự nhiên. Giọng điệu của con hổ thể hiện sự thất vọng, chán chường trước hiện thực đen tối. Đó cũng chính là hiện thực của xã hội lao tù đương thời đang bủa vây nhà thơ, vĩ nhân trong nỗi đau nước mất nhà tan.

Trong hoàn cảnh ấy (đoạn 3), con hổ bồi hồi nhớ lại một thời oanh liệt: “Tôi sống mãi trong tình yêu và nỗi nhớ”. Con hổ tự xưng là “Ta” – một cách xưng hô khẳng định, dứt khoát – làm tăng thêm sức nặng cho câu thơ “Thuở xưa hống hách ngang ngược”. Khi nói “tung hoành” thì tự nó thể hiện sự mạnh mẽ, phi thường, nhưng khi đi cùng và nhấn mạnh với “sếp” thì cái phi thường ấy là vô song, là bản lĩnh của chúa sơn lâm. . Vẻ đẹp hùng vĩ của núi rừng xưa hiện lên qua “bóng già, cây cổ thụ” nhưng các tính từ chỉ thời gian (hương, cây già) không chỉ thể hiện sự hùng vĩ của đại ngàn mà còn nhấn mạnh sự trường tồn. sự tồn tại của nó. Các động từ hành động gắn với âm thanh “gào”, “gào”, “thét” (“tiếng gió hú”, “tiếng nguồn gào núi”, “khúc hát dữ dội”,…) thể hiện cả nhiều phạm vi hơn. tầm vóc của cái vĩ đại và sâu sắc. Đó là một không gian khác thường – một không gian của sức mạnh – trong đó con hổ trú ngụ: “Ta biết ta là chúa tể của tất cả”. Hổ không tự xưng là chúa tể “vạn vật” (nghĩa là muôn loài đã quy phục hoặc tự nguyện chấp nhận quy phục hổ) mà là chúa tể của “muôn loài” (nghĩa là hổ đứng trên, thống trị tất cả, có con nào dưới không phục cũng không sao.) Nói cách khác, con hổ qua bộ dạng tự phong này toát ra sự kiêu hãnh mạnh mẽ chứ không kiêu ngạo. Nó đảm đương trách nhiệm tối cao nơi núi cao rừng thẳm ấy. Ở đó, con hổ hiện ra với vẻ đẹp uy nghi từ dáng đi, dáng đứng: “Ta bước lên, hùng dũng, uy nghiêm – Vẫy mình như sóng cuộn nhịp nhàng – Bóng lặng lá gai, cỏ nhọn”, đó là chúa tể vì “con mắt của thần khi cau có — Nó làm cho vạn vật yên lặng”. Việc con hổ tự so sánh dáng đi của nó với “sóng cuộn nhịp nhàng”, đôi mắt của nó với “mắt thần” bộc lộ một sự tự ý thức sâu sắc về giá trị của nó mà một khi nhận thức sâu sắc, nỗi đau của nó trong hiện tại còn lớn hơn.

Hàng loạt các câu ám chỉ ở đoạn 3 (“đâu”, “đâu mà”,…) trở thành câu hỏi tu từ gợi về một quá khứ vàng son xưa cũ, một quá khứ ra đi không bao giờ trở lại, cho thấy sự ngậm ngùi đau xót của con hổ trước hoàn cảnh hiện tại. Quá khứ càng vinh quang, anh hùng thì hiện tại càng cay đắng, bi thảm. Những kỉ niệm về “những đêm vàng bên suối – Ta say sưa uống ánh trăng”, về “những ngày mưa bay tứ phía – Ta lặng nhìn đất nước ta đổi mới”, về những “bình minh cây xanh nắng vàng”. gột rửa — Tiếng chim hót tưng bừng giấc ngủ ta”, của “những chiều đẫm máu sau rừng – Ta chờ chết nắng gắt – Để ta lấy bí mật của riêng ta”,… lần lượt hiện ra trong dòng suy nghĩ của con hổ, thể hiện sự dồn nén dữ dội, sự ân hận tột độ nhưng đồng thời cũng dẫn đến sự liên tưởng đến nỗi bất hạnh lớn lao đó là sự đau khổ. Những hình ảnh ấy chỉ còn là những kỉ niệm đẹp của “một thời” “vang bóng” và đã vĩnh viễn lùi vào quá khứ. Do đó hổ than thở: “Than ôi! Giờ huy hoàng còn đâu!” để nói lời tạm biệt với quá khứ.

Những hình ảnh gợi nhớ quá khứ đi kèm với màu sắc sống động, ấn tượng và một số hình thức thể hiện nhất định: màu của đêm (màu vàng); màu của bình minh (xanh — của cây, vàng — của nắng); Màu hoàng hôn với mặt trời đỏ (“vết máu”) hay mưa cùng với những hành động mang vẻ đẹp lãng mạn: “uống trăng tan”, “lặng ngắm giang san” trong cơn mưa xối xả, với tiếng chim ru ngủ trong những buổi trưa hè… tạo nên vẻ đẹp trữ tình trong suy tưởng của con hổ. Nó cũng cho thấy sự tương phản trong tâm trạng của con hổ giữa hai hiện thực: một bên đã thuộc về quá khứ và một bên đang mở ra trong nước mắt. Đó cũng là tâm trạng của nhà thơ và cũng là tâm trạng chung của bao thế hệ người Việt Nam đang trước cảnh nước mất nhà tan. Bài thơ khơi dậy những suy nghĩ tích cực, viên mãn và trở thành khát vọng chung của một thời.