Cảm nghĩ về khổ thơ cuối bài thơ Ông đồ

Dạy

Ở khổ thơ cuối, nhà thơ đọng lại một khoảnh khắc:

Năm nay đào lại nở…

Dĩ nhiên, món quà đó chỉ là một món quà giả định dành cho nhà thơ (và độc giả). Việc xác định này giống như một cánh cửa đóng lại đối với họ. Còn cuộc đời, guồng quay của nó là vô tận (đào và nở…). Ý niệm về sự tuần hoàn của nó còn được gợi lên qua hình ảnh bông hoa, tượng trưng cho sự tái sinh vĩnh cửu. Ngoài ra, quan niệm đó còn được thể hiện qua việc lặp lại gần như toàn bộ câu đầu của bài thơ, có biến tấu đôi chút (“Mỗi năm hoa đào nở… Năm nay đào lại nở…”).

Nghệ thuật lặp lại – trong một bài thơ hay – không bao giờ là lặp lại hoàn toàn. Khổ thơ cuối vẫn đặt song song hai hình ảnh đã từng soi ở đầu bài: “hoa đào” bên cạnh “cố nhân”. Tuy nhiên, ở đây chỉ có sự biến đổi của một hình ảnh ngày càng mở rộng, mơ hồ, khó nắm bắt:

Năm nay đào lại nở,

Không nhìn thấy đồ chơi cũ của mình.

Người cũ giờ hồn ở đâu?

Đến đây, ta đã thấy ở hai hình ảnh ấy (“hoa đào” và “cố nhân”) là nơi hội tụ ánh sáng của bài thơ. Hoa đào vẫn thế. Nhưng hình ảnh mà nhà thơ hướng tới là con người được vẽ ra trong sự biến đổi: cố nhân – cố nhân – cố nhân – tâm hồn.

Chỉ qua diễn biến, biến thái của một hình tượng (cố nhân), ta mới thấy được âm hưởng chung của khổ thơ cuối: đâu chỉ là số phận của cố nhân.

Dường như tiếng vang, âm hưởng mở rộng, lan tỏa còn được gợi lên bởi một hiện tượng đã thấy ở một số nhà thơ mới (như Xuân Diệu, Vũ Hoàng Chương). Đó là hiện tượng mà có người đã gọi là “phức điệu” theo nghĩa đơn giản nhất, đúng nghĩa nhất: ở khổ thơ cuối này, ta nghe cả Thôi Hộ, Phăng Xá Vílon và Nguyễn Du đều cất lên tiếng tiếc nuối. yêu vì tài, vì hồng nhan, bạc mệnh, thăng trầm. Điều này, chính Vũ Đình Liên cũng xác nhận có ảnh hưởng.

Điều tôi muốn nói thêm chỉ là: ngay trong bài thơ này, Vũ Đình Liên vẫn luôn là người yêu Bodole. Cái đó không hiện ra ngoài mặt câu chữ (như hỏi một câu kiểu Phan-xi-cô: “Nhưng tuyết xưa đâu rồi?” hay âm vang khuôn mặt đào hoa của Thôi Hộ (Nguyễn Du) mà nó nằm trong trầm mặc, nhưng xuyên suốt toàn bộ giai điệu của Ông Đồ: đó là dư âm của nỗi cô đơn của con người trong thành phố hiện đại.Nói rộng ra, dư âm này ám ảnh các nhà thơ lớn của Pháp cuối thế kỷ 19, trong đó có Rhubarb và Verlin.Cảm hứng của Bodole trong bài Con thiên nga còn được gợi lên bởi một hình tượng cổ xưa Angromax và sự đối đáp qua hình ảnh cánh thiên nga không tìm được nguồn nước nào đang xếp cánh bên vệ đường bụi bặm của Paris:

Paris đã thay đổi! Nhưng không có gì trong tâm trí của tôi Điện thoại di động! Lâu đài mới xây dựng, giàn giáo, khối.

Vùng ngoại ô cũ, mọi thứ với tôi trở thành một bức tượng,

Tảng đá trĩu nặng bao kỷ niệm thân thương.